تجهیزات ضد انفجار چیست؟

در صنعت هایی همچون پتروشیمی ، نفت و گاز همواره به دلیل ایجاد مثلث آتش یعنی اکسیژن ، ماده سوختنی مثل گاز، گرد و غبار و مواد سمی و وجود یک عامل محرک مانند جرقه همواره احتمال ایجاد انفجار بالا می باشد به همین دلیل برای جلوگیری از این حوادث در محیط های پر خطر باید تجهیزات به گونه ای خاص طراحی شوند. به این تجهیزات طراحی شده تجهیزات ضد انفجار گفته می شود. تجهیزات ضد انفجار با علامت اختصاری EX مشخص می شوند. البته باید به این نکته توجه نمود که تجهیزات ضد انفجار از انفجار جلوگیری نمی کنند بلکه از خروج انفجار از محفظه خود به محیط بیرون جلوگیری می نمایند.

تجهیزات ضد انفجار در چه مناطقی استفاده می گردد ؟

موارد استفاده از تجهیزات ضد انفجار بسیار گسترده می باشد اما در کل تجهیزات ضد انفجار برای مناطق مستعد نشت گاز طراحی شده اند.

• کارخانه پتروشیمی و هسته ای
• پالایشگاه ها
• صنایع نفت و گاز
• سکو های نفتی
•  ایستگاه های پمپ بنزین و CNG
• آزمایشگاه ساخت الکل های دارویی
• انبار های کاغذ و رنگ
• کار خانه ها تولید مواد شیمیایی

این مناطق تنها بخشی از موارد استفاده از تجهیزات ضد انفجار می باشند و استفاده از آن ها بستگی به حساسیت و انواع مناطق دارد.

طبقه بندی مناطق استفاده از تجهیزات ضد انفجار

طبقه بندی مناطق حساس بر اساس ماده شماره 500 از آیین نامه ملی برق کشور آمریکا ( N.E.C) به شکل زیر می باشد:

1. کلاس 1 (CLASS I) : مناطقی که از گازها و یا بخارات قابل اشتعال استفاده می گردد  یا احتمال نشت بخار و گاز های اشتعال پذیر وجود دارد.
2. کلاس 2 (CLASS II) : مناطقی که غبارهای قابل اشتعال مانند غبارهای برخی از فلزات، غلات، ذغال  به طور طبیعی در آن ها وجود دارند یا ممکن است که به وجود بیایند.
3. کلاس 3 (CLASS III) : مناطقی که در آن ها فیبر ها و تارهای قابل اشتعال مانند کنف و پنبه وجود دارند .

در این آیین نامه هر کلاس خود به دو DIVISON تقسیم شده است :

1. Divison 1 : مناطقی که در شرایط عادی دارای گازها و غبارهای اشتعال پذیر هستند.
2. Divison 2 : مناطقی که در شرایط غیرعادی ممکن است دارای گازها و غبارهای اشتعال پذیر باشند.

این آیین نامه مناطق پر خطر را به طور جامع دسته بندی کرده است پس از مشخص شدن دسته بندی باید تجهیزات ضد انفجار را برای کاردر هر منطقه با توجه به میزان حساسیت و خطر آن طراحی و نصب کرد به همین دلیل طبقه بندی دیگری طراحی شده است که به طبقه بندی مناطق مستعد خطر گازهای اشتعال پذیر شناخته می شود.

طبقه بندی مناطق گازی:

1. ZONE 0: این منطقه دارای بیشترین میزان حساسیت و خطر می باشد زیرا  گاز و یا جو قابل انفجار به صورت دائمی یا برای مدت طولانی  در آن وجود دارد به عبارت دیگر اگر گاز یا جو قابل انتشار به طور میانگین در سال بیش تر از ۱۰۰۰ ساعت در یک منطقه وجود داشته باشد به آن ZONE 0 می گویند.
2. ZONE 1:  در این منطقه در شرایط عادی، امکان دارد که گاز و جو قابل انفجار به وجود بیاید. که به طور میانگین در سال بین 10 تا 1000 ساعت در منطقه وجود دارد.
3. ZONE 2: در این منطقه در شرایط عادی، گاز یا جو قابل انفجار وجود ندارد یا اگر به وجود بیاید مدت آن بسیار کوتاه خواهد بود. که به طور میانگین این مدت بین 1 تا 10 ساعت در سال می باشد.

طبقه بندی مناطق دارای غبار های قابل اشتعال:

1. Zone20: منطقه ای است که در آن غبارات قابل انفجار، به طور مکرر وجود دارد. مقدار و غلظت این غبارات به نحوی است که قابلیت انفجار و اشتعال در هنگام ترکیب با هوا را دارد.
2. Zone21: منطقه ای است که در آن ممکن است غبارات قابل انفجار به مقدار کافی برای ترکیب با هوا و یک ترکیب غبار هوای قابل انفجار به وجود بیاید 
3. Zone22: منطقه ای است که در آن به ندرت غبارات قابل انفجار به وجود میایند و در مدت کوتاهی ادامه خواهند داشت  این منطقه می تواند در اطراف دستگاه هایی که در اثر عملیات به دور خود غبار مواد عملیات را در فضای وسیعی پراکنده می کنند به وجود بیاید.